Ingcazelo zamanye amabala esiNdebele

Ingcazelo zamanye amabala esiNdebele
1. Ukuchinsa- ukuqalisa ukudla ikwindla.
2. Ukuqhatha- ukuqalisa ukulima insimu entsha.
3. Ukuthungulula- ukuqalisa ukuvuleka kwamehlo omdlwane ukuthi ubone.
4. Ukuncamulela- ukudla amahlaka kuqala kulabanye ngumfana ongayisiso sihwaba.
5. Ukuphemba- yikuqalisa ukubasa umlilo.
6. Ithwasa – ngumuntu ofundiswa ukuba yisangoma.
7. Iqgwetha- ngumuntu omela ababotshiweyo emthethwandaba.
8. Imbongi – ngumuntu owayehlala ebonga inkosi ngezibongo zayo.
9. Isigqili- ngumuntu osebenza nzima engaholi lutho.
10. Isanuse- ngumuntu onuka abathakathi.
11. Ukuzibula- yikuqalisa kwethokazi ukuzala ithole.
12. Ukusungula- ukuqalisa ukulima amasimu avele elinywa ekuqaliseni komnyaka.
13. Ukuthwasa- yikuphuma kwenyanga entsha iqalisa ukubonakala.
14. Ukuthomba- yikukhula komfana / intombazana iqalisa ukuba ngumuntu omdala.
15. Ukuhluma/ukuqhuma- yikuphuma kotshani lamahlamvu amatsha ekuqaliseni komnyaka.
16. Inyanga – ngumuntu owelapha abagulayo ngemithi yesintu.
17. Ibutho- ngumuntu olwa izimpi.
18. Umelusi- ngumuntu ogcina izifuyo.
19. Umlizane- ngumuntu ogcina abantwana khaya.
21. Umdlezane- ngumfazi osanda kubeletha.
22. Inkundla- kulapho amadoda axoxa khona indaba.
23. Iziko- lapho okubaswa khona umlilo.
24. Umkulu- indlu yokuphekela lokugcina izitsha zokupheka.
25. Esilotheni- lapho okuchithelwa khona umlotha.
26. Isibaya- lapho okuhlala khona inkomo.
27. Idale- lapho induna ethetha khona amacala.
28. Emadlelweni- lapho inkomo ezidla khona.
29. Ezaleni- lapho okuhlutshelwa khona umumbu.
30. Emlimeleni- lapho okulamasimu khona.
31. Ugcamo- lusetshenziswa ukuthunga amathikili.
32. Insingo- ngeyokuphuca inwele ekhanda/ kumbe ukucaba.
33. Ubhulo- ngolokubhula amabele.
34. Uqweba- ngolokuphusisa iguqa.
35. Usungulo- ngolokuthunga isitsha.
36. Usiba- lusetshenziswa ukubhala amabala.
37. Isancele- ngesokubaza.
38. Uhlaka- ngolokubopha owephukuleyo.
39. Isifu- ngesokuthiya inyamazana.
40. Ukopha- yikuphuma igazi.
41. Ukuminza- yikudla kakhulu.
42. iyisela- libhiza.
43. Ukuqaleka- ukufa ubuye uvuke.
44. Ukukhwenyeza- yikuqula.
45. Ukuphangalala- yikufa.
46. Imvimbi- lizulu elina lichophelela.
47. Ukufula- yikuthatha amabele emasimini.
48. Ukusela- yikuthatha izithelo egangeni.
49. Umchithiso- umuthi ophiwa izinja ukuze zibe bukhali ekuzingeleni.
50. Umqhuqhumbo- indumba ephekwa ingavuthwa.
51. Umgwili- ikhomane eliphekwa lingavuthwa.
52. Isanuse- umuntu onuka abathakathi.
53. Ukwethesa- ukulungisa inkanda yomntwana.
54. Umkhwaphavula- ngumthando wokuqala ephahleni lwendlu.
55. Umthiya- yisihlalo/umqamelo wesigodo.
56. Umthwebebe- inyosi eziloluju olumnyama esezilesikhathi zingathatshwa.
57. Isibuya- okulengalane leziphala.
58. Imbozisamahlanga- lizulu elina ebusika.
59. Indlukula- ingowane eyenziwa ngesigogo lensiba, yandise ikuthwalwa yizangoma.
60. Indonsakusa- inkanyezi ebika ukusa.
61. Umfasimbi- intuthu ebonakala ebusika isenziwa yikutshisa kwelanga.
62. Umncatsha- ngamabele ayembelwa esibayeni.
63. Ingumbamazwi- yingubo enhle ayayigqokwa ngamanina.
64. Umdango- ligceke lapho okwakugiyela khona amabutho.
65. Isihlangu- lihawu lokusina.
66. Amanxusa- ngamajaha ayethunywa yinkosi ukuyabulala labo inkosi eyabe ithe kababulawe.
67. Amadotshi- amatshana okuklwebha umlilo.
68. Umunge – isikhala esingaphansi kwegula okuphuma khona umlaza.
69. Isikhupha- inyama ephekwa idliwe ngakusasa isiqanda.
70. Inkubalo- imithi edliwa ngabafelweyo.
71. Umfuma- amafutha okugcoba enziwa ngolaza.
72. Igumbi- ingosi yendlu, ikhona (corner).
73. Ikhaba- ngamabele angakakhahleli.
74. Iwisa- yinduku elesiduku esikhulu.
75. Isixhokolo- lugojwana olulembaxa ezimbili lokufuqa amahlahla nxa ubiya.
76. Idlelaphezulu- liganyana.
77. Amafu- ngamayezi.
78. ihlathi- ligusu.
79. Indlulamithi- yintundla.
80. Isiqhazo- yiluthi lokuhloma endlebeni zoklekliweyo ukuze zingavaleki.